Ağızda çeşitli nedenlerle kaybedilmiş olan dişlerin yerine konan, kişilerin estetik ve fonksiyonel olarak ihtiyaçlarını gideren tüm yapay oluşumlar protezdir. Genel olarak diş kayıpları, diş eti hastalıklarının tedavi edilmemesi sonucunda oluşabilmektedir. Bunun yanında bazı kazalar sonucunda da diş kayıpları meydana gelmektedir. Bu nedenle kaybedilen dişlerin yerine, fonksiyonel ve estetik olarak sağlıklı dişlerle aynı görevi görecek protezler yapılmalıdır.
Protetik diş tedavisine neden ihtiyaç duyulur?
Dişlerin şekillerinde, yapılarında, renklerinde ve pozisyonlarında meydana gelen bozukluklar, estetik sorunlara yol açabilir. Dişi zayıflatan aşırı gelişmiş bir caries (çürük) veya dişe gelen bir darbe nedeni ile dişte oluşan madde kaybı, dolgu ile tedavi edilemeyebilir. Gelişimsel olarak dişin sürmemesi veya tıbbi nedenlerle dişin çekilmiş olması, ağızda dişsiz boşluklar meydana getirir.
Bu boş alanlar, estetik bozuklukların yanı sıra, » Yemek yeme zorluğu » Konuşma bozukluğu (harfleri doğru söyleyememe) » Psikolojik problemler (utangaçlık, kendine olan güvenin kaybolması, gülmemeye çalışma) » Ağız sağlığının daha da bozulması (dişlerin konum değiştirmesi, aşınması, çürümesi vb.) » Çene ekleminde ağrı, ses ve hareket bozukluğu (temporo-mandibuler eklem rahatsızlığı) » Genel sağlık (yiyecekleri öğütme fonksiyonunun yeterince iyi yapılamaması sonucunda oluşan mide hastalıkları ve beslenme eksikliği) sorunlarına da yol açmaktadır. Protetik diş tedavisi, kişinin estetik ve fonksiyonel ihtiyaçlarını, tedavi ve rehabilite etmek arayışına cevap veren, sağlık yanında sanatı da içeren bir diş hekimliği dalıdır.
Protez çeşitleri nelerdir?
1.Sabit protezler (kuron-köprü protezleri)
2.Hareketli protezler (bölümlü veya tam protezler)
3.İmplant üstü protezler (sabit veya hareketli protezler)
Sabit protezler
1. SABİT PROTEZLER
Protezler hasta tarafından çıkartılamadığı için gizlidir. Genellikle hareketli bir protezden daha doğal ve estetiktirler. Hareketli protezlerden daha iyi çiğneme sağlarlar. Damağın arkasına ya da dilin altına uzanan protez materyali içermez.
1.A. Kuron protezi nedir?
Çürük, kırık veya başka bir nedenle aşırı madde kaybı olan dişlerin küçültülüp kaplanması işlemidir.
Hangi durumlarda kuron protezi uygulanır?
» Yeterince diş desteği olmayan büyük dolgulu bir dişin restorasyonunda, » Zayıf dişlerin kırılmasını önlemek amacıyla, » Diş implantlarının üst yapısı olarak, » Kırık, şekli bozuk, renkleşmiş dişlerin düzeltilmesinde kuron protezleri uygulanır.
Bir veya daha fazla dişinizi kaybettiyseniz, onların sizin görünüşünüz ve ağız sağlığınızda ne denli önemli rol oynadıklarını fark etmişsinizdir.
Dişlerimiz çiğnerken, konuşurken, şarkı söylerken ve gülerken hep birlikte çalışırlar. Dişlerimiz kaybettiğimizde ise, bu işler biraz daha zorlaşır. Bir köprü protezi yüzünüzün doğal şeklinin korunmasında ve dudak-yanağın desteklenmesinde yardımcı olabilir. Bir azı dişinizin kaybı, yüzünüzün olduğundan daha yaşlı ve yıpranmış görünmesine sebep olabilir.
Ancak şanslıyız ki, kayıp dişleri çeşitli metotlarla telafi etmek mümkün… Tam seramik kuron protezi
Önceden dişleri kesilmiş kişilere metal desteksiz seramik kuronlar uygulanabilir. kuronların görüntüsünü pek şey etkilesede en önemlisi ışığa verdikleri tepkidir doğal olarakta dişte derinlik ve canlılık ortaya çıkar metal desteksiz seramik kuronların ışık geçirgenlikleri fazladır böylece doğal dişe yakıtamir.
Tam seramik kuronların avantajları nelerdir?
Tam seramik ışığı geçirdiklerinden doğal diş yapısına çok benzer bir estetik oluştururken, çok iyi yapılmış bile olsa metal-seramiklerde bir donukluk ve yapaylık vardır. Bu nedenle özellikle ön dişlerde tam seramikler tercih edilir. » Metal destekli seramikler bazı ışıklarda (disko, fotoğraf makinası flaşı vb.) ağızda yokmuş gibi koyu renk bir boşluk görüntüsü verirler. Tam seramikler ise doğal diş gibi her türlü ışığı geçirirler. » Metal destekli seramikler mekanik olarak dişe yapıştırılırlar. Tam seramikler mekanik ve kimyasal olarak dişe tutturulur. Bu yüzden metal desteklilere göre tutuculukları çok daha yüksektir. » Metal desteksizlerde alt yapıda metal olmadığı için kuron-diş eti hizasında koyu renk bir çizgi olmaz. Daha estetik bir görüntü sağlanır. » Diş eti çekildiğinde, tam seramikler estetik görünümlerini korurlarken, metal seramikler diş ile birleştikleri bölgede kötü bir görüntü oluştururlar. » Alt yapıda kullanılan bazı metallere karşı (nikel vb.) oluşabilecek allerji riski tam seramiklerde yoktur.
1.B. Köprü protezi nedir?
Bir veya birden fazla diş eksikliğinde, komşu dişlerin küçültülüp, bunlara gelen özel kaplamalardan destek alınılarak ara boşlukların doldurulması amacıyla uygulanan restorasyonlara köprü protezi denir.
Neden köprü protezi yaptırılmalıdır?
Herhangi bir nedenle diş kaybı meydana geldiğinde komşu dişlerde bu boşluğa doğru hareket başlar. Bunun sonucunda yandaki dişlerde dişeti problemleri, bu boşluğa devrilmeye bağlı kemik kayıpları, estetikte bozulma ve çiğneme kuvvetlerinde değişiklikler meydana gelir. Eğer uzun süre bu boşluk restore edilmezse bu komşu dişlerde de kayıplar olabilir.
Kuron-köprü protezleri nasıl hazırlanır?
Kuron veya köprü protezi yapımında diş; üzerine gelecek malzeme kalınlığı kadar küçültülür, ölçü alınır. Diş hekimliği laboratuarında, kayıp dişin yerini alacak şekilde hazırlanan restorasyonlar doğal dişler üzerine özel yapıştırıcılarla sabitlenir.
Farklı tipte köprü protezleri var mıdır?
Köprü protezleri kullanılan materyale göre (metal alaşımları, seramik materyaller) farklılıklar gösterebildiği gibi, kullanım alanlarına göre de çeşitlilik gösterir (adeziv köprüler, tam seramik köprü protezi, implant üstü köprü protezi). Diş hekiminiz, hangi tedavi seçeneğinin uygun olacağını sizi muayene ederek belirleyecektir.
Köprünüzü korumak için neler yapmalısınız?
Ağzımızdaki dişlerin tümünü korumak çok önemlidir. Günde en az iki defa fırçalamamız ve ara yüz temizleyicilerle (diş ipi, özel fırçalar) temizlememiz gerekmektedir. Temizleyiciler, plak olarak adlandırdığımız yapışkan bakteri tabakasının temizlenmesine yardımcı olur. Plaklar dişeti hastalıklarına ve dişlerin çürümesine yol açarlar. Özellikle köprü protezinin etrafını, altını ve doğal dişle olan bağlantı alanlarını özenle temizlemek gerekir. Diş ipi ve özel fırçalar, bu alanlara ulaşmamıza yardımcı olacaktır. Hepsinden önemlisi, diş hekiminizi düzenli olarak ziyaret etmelisiniz. Unutmayınız ki, köprünün planlaması ve kurulması aşamasındaki diş hekimi faktörü, köprünün ömrünü belirleyen en önemli faktörüdür.
Metal desteksiz zirkonyum esaslı köprüler
Bu sistemde alt yapı olarak metal yerine beyaz bir alaşım olan zirkonyum kullanılır. Son teknoloji ürünü bu altyapı estetik ve dayanıklılığı birarada sunabilme özelliğine sahip tek malzemedir. Sistemin en büyük avantajı ulaştığı çok yüksek dayanıklılıkla arka bölgedeki köprülerde de tam estetik bir görünüm sağlamasıdır.
Nerelerde kullanılabilir?
» Tek diş kuron restorasyonları » 3-6 üyeli (anatomik uzunluğu 38mm.ye kadar olan) köprüler » İmplant üstü kron – köprü çalışmaları
Mükemmel sonuçlar için yüksek teknoloji
Bugüne kadar, zirkonyum oksit üretimdeki yüksek maliyeti nedeniyle dental uygulamalarda kullanılmıyordu. Zürih Federal teknoloji enstitüsü tarafından geliştirilen bir proje sayesinde zirkonyum oksit ekonomik bir şekilde diş hekimliğinde kullanılabilir hale gelmiştir. Zirkonyum 1960’lı yıllardan beri tıpta da kullanılmaktadır. Yapılan uzun süreli çalışmalar ile materyalin güvenilirliği kanıtlanmıştır. Zirkonyum başta kalça eklem protezleri olmak üzere vücudun çeşitli bölgelerinde çeşitli amaçlarla kullanılmış ve bugüne kadar herhangi bir yan etkisi veya zararının olmadığı, allerji yapmadığı saptanmıştır. Zirkonyum, yüksek ısılara, darbelere dayanıklı, hafif, ısı ve elektrik iletmeyen, ışık geçirebilen bir elementtir. Ayrıca ağızda tat bozukluğuna, dişeti problemlerine ve ağız kokusuna yol açmayan sağlıklı bir materyaldir. Dişlerinizden alınan ölçü ile hazırlanan model üzerine dişlerinizin bir mum modeli yapılmaktadır. Bilgisayar destekli bir cihaz bu modelden aldığı bilgiler doğrultusunda zirkonyum oksit bloğu aşındırarak dişlerinizin alt yapısını hazırlamaktadır. Aşındırılarak hazırlanan yapılar üzerine uygun renkte seramik yerleştirilerek çalışma tamamlanmaktadır. Artık yeni yüksek teknoloji ürünü olan zirkonyum oksit ile metalsiz güçlü ve estetik restorasyonlar başarıyla yapılabilmektedir.
2. HAREKETLİ PROTEZLER
Dayanak dişlerin gelecek yükü kaldıramayacağı, geniş diş eksikliği içeren durumlarda ya da diş ile sonlanmayan eksik diş alanları olduğunda hareketli protezler uygulanır. Ağızda dayanak olarak alınacak diş varsa bölümlü protez diye adlandırılır. Bölümlü protez, diş ve doku destekli protetik uygulamalardır. Diş desteği için, dişin dişetine yakın bombeli alan altında kalan kısmına, kroşe diye adlandırılan uçlar gelerek tutuculuk sağlanır. Doku desteğini protezin oturduğu doku yüzeyi sağlar. Böylece kuvvet diş ve dokuya dağıtılmış olur. Tam ve bölümlü protezler eksik dişlerin tamamlanması, kaybolan fonksiyon, fonasyon, estetiğin hastaya iadesi ve ağızda kalan doku ve dişlerin sağlığının ve devamlılığının sağlanması için yapılan apereylerdir.
2.A. Tam (total) protez nedir?
Eğer kişi ağzındaki tüm dişleri kaybetmişse tam (total) protez yapılması gerekmektedir. Alt ve üst çenede kalan kemik dokusu üzerinden destek alarak vakum kuvveti ile ağızda kalabilen, akrilikten üretilen, halk arasında ‘damak protez’ olarak da adlandırılan protezlerdir.
2.B. Bölümlü (hareketli) protez nedir?
Kısmen dişsiz ağızlara uygulanır. Bölümlü bir protezde eksik dişlerin yerini dolduran plastik dişler, pembe yada dişeti renginde bir altyapı ve bunları birbirlerine bağlayan metal bir altyapı bulunur. Bununla beraber en önemli kısmı dişlere tutunmasını sağlayan metal kroşeler yada hassas tutucular oluşturur.
2.C. Hassas bağlantılı protez nedir?
Hareketli bölümlü protezlerdeki kroşeler özellikle ön dişlerde estetik sıkıntı yaratabilir. Ayrıca dişeti sağlığı yetersiz olan dişlere kroşe ile uygulanacak kuvvet dişin kaybedilmesine neden olabilir. Bu durumlarda bir tek dişe gelecek kuvvet, kuronlarla dişlerin birbirlerine bağlanması ile dağıtılabilir. Metal kroşeler çevreledikleri sağlıklı dişlerde hasara ve aşınmaya neden olabilir. Hassas tutuculu protezler dişsiz boşlukların hareketli protezle desteklendiği, ağızda mevcut dişlerin, şekil, renk ve pozisyon bozukluklarının da sabit protezlerde düzeltildiği kombine bir protez türüdür. Dayanak olarak kullanılacak dişler prepare edilir. Sabit kuronlar yapılırken dişsiz alana yakın olan kısımlarına da hassas tutucu adı verilen hazır malzemeler konulur. Böylece kuron üzerine gelen estetik olmayan kroşe yerine ağızda görülmeyen estetiği bozmayan tutuculuk sistemi sağlanmış olur. Bu protezler estetik, tutuculuk ve sağlık açısından klasik bölümlü protezlerden çok daha üstündür.
3. İMPLANT – ÜSTÜ HAREKETLİ PROTEZLER
Son yıllarda total protezler artık dişsiz ağızlar tek şansı olmaktan çıkmıştır. Çene kemiğine yerleştirilen implantlar ve bunlardan destek alınarak hazırlanan protezler artık hastalara kendi dişleriyle çiğniyormuş hissi vermekte ve bu sebeple sıklıkla tercih edilmektedir.
Protezler ve bakımı
Proteziniz olması, ağız hijyeni ve bakımınıza daha az dikkat edeceğiniz anlamına gelmez. Aksine diş hekiminize düzenli olarak gitmeniz protezlerinizin ömrünü artıracak ve ağız sağlığınızı koruyacaktır.
Protezlerinizi niçin günlük olarak temizlemelisiniz?
Aşağıdaki problemlere sebep olabilecek, plak, yiyecek artığı ve tartar oluşumunu engellemek için günlük temizlik önemlidir: » Görünüm ve estetik problemler » Ağız kokusu » Protez altındaki dokunun tahriş olması (iritasyonu) » Ağızda enfeksiyon
Protez temizliğinde dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
» Protezlerinizi mutlaka her yemekten sonra çıkararak iç ve dış yüzeylerini diş fırçası+sabun kullanarak temizleyiniz. » Fırçalama işleminde su ve çeşitli diş macunları veya protez bakım ürünleri kullanılır. Aşındırıcı tozlar kullanılmamalıdır. Yoksa protezin yüzeyi çizilir ve bu yüzeylerde artıklar toplanmaya ve renklenmeye başlar. » Özel protez fırçaları veya normal diş fırçaları da kullanılabilir. Protezin tüm yüzeylerini temizlemeye özen göstermelisiniz. » Zaman zaman protezinizi, özel protez sıvılarında bekletebilirsiniz. Kimyasal maddeye maruz kalan protezinizi yıkadıktan sonra kullanmanız gerekir. » Protezin içine işlemiş lekeler ve tartarlar ancak bir diş hekimi tarafından ultrasonik araçlarla temizlenebilir. » Protezin üzerine yerleştiği ağız içi dokularının temizliği de son derece önemlidir. Protezinizi temizledikten sonra temiz olmayan bir ağza yerleştirdiğiniz taktirde yapmış oldunuz temizlik boşa gidecektir. Protezlerinizi çıkartıp temizledikten sonra ağız içindeki dişsiz alanları yumuşak bir diş fırçası veya gazlı bez ile temizleyiniz. Şayet ağzınızda bazı dişleriniz var ise, onları da mutlaka diş fırçası ve diş macunu ile temizleyiniz. » Bölümlü protezlerde protezin ağızdaki mevcut dişlere tutunmasını sağlayan kroşelerin temizliği ağızdaki dişlerin korunması açısından son derece önemlidir. Kroşelerin etrafındaki ve iç yüzeyindeki besin artıkları temizlenmediği taktirde dişlere zarar verecektir. Her yemekten sonra mutlaka temizlenmelidir. » Protezlerinizi çıkardığınızda mutlaka su dolu bir kap içerisinde saklayınız. » Diş hekimlerinizin kontrolü altında olmadan protezlerinizde siz veya bir başkası aşındırma, ilave tamir gibi işlemler kesinlikle yapmayınız/yaptırmayınız. Protezinizle ilgili herhangi bir probleminiz olduğunda derhal diş hekiminize başvurunuz. » Düzenli olarak diş hekiminize kontrole gidiniz. Bu kontroller ilerde olabilecek problemlerin önlenmesine yarayacaktır. » Unutmayınız ki, protezlerinizin de bir ömrü vardır ve en az iki en fazla beş yılda bir yenilenmesi gerekmektedir. Aksi halde değişen dokulara protezinizin uyumu bozulacak ve kullanımı güçleşecektir.
Protezler hakkında sıkça sorulan sorular…
Protezi kullanmaya ne kadar zamanda alışırım?
İlk haftalar ağır ve hacimli olarak hissedeceğiniz protezinize zaman içinde ağız içindeki dokularınız uyum sağlayarak kullanmanız kolaylaşacaktır. İlk zamanlarda takıp çıkartma esnasında zorluk yaşasanız da biraz pratikle bu aşılabilmektedir. Diş hekiminizin tavsiyelerini uygulayınız.
Her gün özellikle geceleri protezleri takmak zorunda mıyım?
Hayır, size kullanımınız ile ilgili olarak gerekli bilgi verilecektir, fakat öncelikli olarak ilk başlarda sürekli olarak takmanız istenecektir. Bu durum geçici olarak rahatsızlık verse de, protezlerinize en kısa zamanda alışmanız ve hekiminizin gerekli düzenlemeleri yapması için doğru olan budur ve bu süre içinde protezinizin baskı yaptığı bölgeler olabilir ve buralarda vuruk sebebiyle spot beyaz alanlar oluşabilir, ağrı da yapabilirler. Bu durumda diş hekiminiz gerekli aşındırmaları yaparak rahatlamanızı sağlayacaktır ve bu işlem birkaç seans daha sürebilir bundan sonra sizden protezlerinizi gece yatmadan çıkarmanız ve sadece gündüzleri takmanız istenebilir.
Protezle yemek yerken zorlanacak mıyım?
Eksik dişlerinizin tamamlanması ile daha rahat yemek yiyebilirsiniz. İlk başta zorluk yaşasanız da bu problemi yumuşak gıdalar yiyerek, besinleri küçük parçalara bölerek ve yavaş çiğneyerek çözebilirsiniz. Çiğnerken her iki tarafı da kullanın ki proteziniz eşit ve dengeli basınç alsın. Çok sert ve yapışkan gıdalardan sakının. Protezin kullanımına alışana kadar da sakız çiğnemeniz önerilmez.
Metal kroşe nedir, hassas tutucu nedir?
Metal kroşeler dişin görünen yüzeyini kol gibi sararak tutunmayı sağlar en büyük dezavantajları estetik olarak kabul edilmesi zor bir görüntü oluşturmalarıdır. Hassas tutucular ise, dişe yapılan kuron vasıtasıyla yerleştirilerek nerdeyse görünmezler ve tabi ki daha estetiktirler. Kroşeler kullanıma bağlı olarak gevşeyebilirler ve hekiminizin belirli zaman aralıklarında yapacağı kontrollerle tekrar sıkılarak eski konumlarına getirilebilirler. Hassas tutucularda da benzeri bir durum söz konusudur fakat bunun için protezinizin sizden alınarak kısa bir süreliğine laboratuara gönderilmesi ve hassas tutucuların bölümlü protezinizin içinde kalan plastik kısmının değiştirilmesi ile bu problem çözülebilmektedir. Hassas tutucuyla yapılan protezler kroşe kullanılanlara oranla daha fazla işçilik ve masraf içerdiği için daha yüksek maliyetlidir. Ayrıca yapım aşamaları da süre ve seans olarak daha fazla zaman almaktadır. Sizin için hangisinin en uygun olduğuna diş hekiminizle konuşarak karar verebilirsiniz.
Metal kroşe gelen dişler çürür mü? Kuronlanması gerekli midir?
Protetik olarak değerlendirilen dişlerin kuronlanmasını gerektiren durumlar dışında, kroşe gelen dişlere kuron kaplama yapmak doğru değildir. Bu yanlış bilginin asıl kaynağı ideal ağız bakımının hastalar tarafından yapılmamasına bağlı olarak, kroşe altında kalan dişlerin iyi temizlenememesinden kaynaklanmaktadır. Hekiminiz tarafından yapılan ideal bir planlama ve sizin ağız hijyeninizi optimum seviyede tutmanız dişlerinizin çürümesini engeller.
Protezlerimin ne zaman tekrar elden geçirilmesi gerekir?
Zaman içinde protezlerinizin tekrar elden geçirilmesi gerekebilir. Yaş itibariyle ağız içindeki dokular atrofiye olarak protezlerinizin doğru oturmasını engellerler, mesela kemik erimesi vb. gibi sebeplerle protezleriniz bol gelebilir. Bu durumlarda protezlerinizin hekiminiz tarafından tekrar ufak işlemlere tabi tutulması gerekir. Bu işlem genelde besleme (rebozaj) denilen iki seanslık bir işlemle ya da astarlama olarak tek seanslık bir işlemle, kısaca protezlerin içinde oluşan boşlukları doldurmak amacıyla yapılırlar. Beraberinde doku ile olan uyum da arttığından hasta açısından da protez kullanımı tekrar daha rahatlayacaktır. Bölümlü protezinizin ise, kroşeleri kullanıma bağlı olarak gevşeyebilirler ve hekiminizin belirli zaman aralıklarında yapacağı kontrollerle tekrar sıkılarak eski konumlarına getirilebilirler. Hassas tutucularda da benzeri bir durum söz konusudur. Fakat bunun için protezinizin sizden alınarak kısa bir süreliğine laboratuara gönderilmesi ve hassas tutucuların parsiyel protezinizin içinde kalan plastik kısmının değiştirilmesi ile bu problem çözülebilmektedir.
Protezimin üzerinde düzeltmeler yapabilir miyim?
Hayır, protezleriniz üzerinde aşındırma, düzeltme vb. işlemlerini yapmanızı tavsiye etmiyoruz. Doktorunuzun özenle hazırladığı ve protezinizin tutuculuğu ya da çiğnemeniz için çok önemli bir kısma zarar verirseniz protezinizin yenilenmesi ve tekrar yapılması gerekebilir. Bu konudaki protezinizle ilgili rahatsızlığınızı doktorunuzla beraber çözmeniz gereklidir.
