Temporomandıbular Eklem Bozukluğu
(Temporomandibular Joint Disorder) Nedir ?
Çenemizdeki eklem kası; lif, disk ve kemiklerden oluşan karmaşık yapının gerektiği şekilde çalışmaması sebebiyle olan herhangi bir problem çene eklemi rahatsızlığı olarak adlandırılır.
Çene Eklemi Rahatsızlığı Nedir?
TMD, veya tam söylenişi ile Temporomandibular Eklem Bozukluğu, alt ve üst çeneyi birleştiren bağın düzgün şekilde çalışmamasıdır. Bu bağ, vücuttaki en karmaşık yapılı eklemlerden biri olup alt çenenin öne, arkaya ve yana hareket etmesini sağlamakla görevlidir. Bu kas; lif, disk ve kemiklerden oluşan karmaşık yapının gerektiği şekilde çalışmaması sebebiyle olan herhangi bir problem çene eklemi rahatsızlığı olarak adlandırılır. Sıklıkla çene eklemi rahatsızlığı meydana geldiğinde, bir an için çene yerinden fırlayacakmış veya birbirine çarpacakmış ya da kilitlenecekmiş gibi bir his oluşur. Bu düzen bozukluğunun kesin sebebinin ne olduğunu belirlemek ekseriyetle mümkün değildir.
Çene Eklemi Rahatsızlığının Belirtileri Nelerdir ?
Çene eklemi bozukluklarının birçok işaret ve belirtileri vardır. Ekseriyetle bir insandaki rahatsızlığın çene eklemi bozukluğu olup olmadığını bilmek zordur çünkü buna ilişkin belirtilenden biri ya da hepsi başka problemlerde de görülebilir. Diş hekiminiz klinik incelemelerde bulunarak ve gerekli filmleri çekmek suretiyle, bir tıbbi ve diş özgeçmişinizi de tam belirleyerek, en uygun tanıyı koyar.
En çok görülen çene eklemi bozukluğu belirtilerinden bazıları şunlardır
- Kulakların önünden başlayan ve kafanın gerikalanı ile boyna ve omuzlara yayılan başağrısı,
- Yüzde yorgunluk hissi,
- Özellikle bir şeyi çiğnediğinizde, konuştuğunuzda ya da ağzınızı geniş açtığınızda kulağın ön bölgesinde meydana gelen ağrı ve kaslarda gevşeklik,
- Ağzı açıp kapadığınızda rastgele oluşan, sanki çene takılıp kalmış hissi,
- Ağzı çok geniş açamama,
- Çenelerin kilitlenmesi, takılıp kalması veya çıkması,
- Ağzı açmayı zorlaştıran yüz kasları spazmı veya dişlerinin normal oturmuyormuş gibi olmasından oluşan ani, rahatsız edici kapanış hissi,
- Ağzı açıp kapadığınızda dişlerde çarpma, takırdama veya çatırdama sesleri veya çenede sürtme hissi,
- Esneme, ağzı genişçe açma veya sakız çiğneme nedeniyle meydana gelen ağrı,
- Yüzün bir tarafında şişme,
- Bazı kişilerde de ayrıca kulak ağrısı, diş ağrısı, baş ağrısı (genelde migren gibidir), kulaklarda çınlama, göz çevresinde ağrı ve basınç ,baş dönmesi ve duyma problemleri de görülmektedir.
Çene Eklemi Rahatsızlığı Nasıl Tedavi Edilir?
Çene eklemi rahatsızlığı için tek bir kati tedavi yöntemi olmamasına karşın, belirtileri önemli ölçüde azaltacak birçok değişik tedavi yöntemi bulunmaktadır. Diş hekiminiz aşağıdakilerin bir ya da birkaçını size tavsiye edebilir:
- Hafif ısı uygulayarak veya kas gevşetici, aspirin veya benzeri tarzda ağrı azaltıcı ya da ağrı kesici ilaçlar almak suretiyle kas spazmlarını ve ağrıyı bertaraf etmek,
- Kişiye özel olarak yapılarak dişlerin üzerine takılan ve böylelikle onların karşı çenedeki dişlere takılmasına engel olmak suretiyle çene sıkma ve gıcırdatmanın zararlı etkilerini azaltıcı, ısırma plağı olarak da adlandırılan bir koruyucu plak (okluzal splint) takmak,
- Çenedeki kas basıncının kontrol etmeye yarayan rahatlama tekniklerini öğrenmek,
- Diş hekiminiz size stresi azaltmak üzere eğitim ya da danışmanlık almanızı önerebilir,
- Çene eklemleriniz etkilenir ve diğer tedavi yöntemleri başarısız olursa, o zaman çene eklemi ameliyatı önerilebilir.
Çene Eklemi Rahatsızlığına İlişkin Temel Bilgiler
Temporomandibular Eklem Bozuklukları Nelerdir?
Temporomandibular eklem bozukluklar, bugün dişhekimliğindeki en tartışmalı konulardan biridir. Çünkü diş hekimleri ve doktorlar buna neyin sebep olduğunu ve nasıl engellenebileceğini halen tam olarak çözebilmiş değillerdir. Bu belirsizlik ayrıca çene eklemi rahatsızlığının en iyi ne şekilde nasıl tedavi edileceği konusunda fikir birliği olmamasından da kaynaklanmaktadır.
Bu konuda bir karmaşa mevcutsa da, çene eklemi rahatsızlığı genel bir hastalıktır. 10 milyondan fazla Amerikalı’nın hayatında bir ya da birden fazla kez çene eklemi rahatsızlığı belirtilerine sahip olduğu saptanmıştır. Bu insanların çoğunluğunu 20 ile 40 yaş arasındaki kadınlar oluşturmaktadır.
Araştırmalar insanların %20 ile 30unun belirtilerden şikayet ettiklerini ortaya koymaktadır. Bu konuda bazı anlaşmazlıklar olsa da kadınlarda erkeklere nazaran daha çok görülmektedir. Bunun sebebi ise net değildir; ancak bir teoriye göre bunun sebebi kadınlarda bilye ile oyuk arasındaki diski düzgün pozisyonda tutan kolojenin yapısal olarak daha farklı olmasıdır; ki bu da birçok kadında oluşmasına sebep olabilecek, yerinden çıkmış disklerin görülmesinin nedeni olabilir. Bununla birlikte, bazı çalışmalar, östrojen gibi hormonların kadınların acıyı hissetme şekillerini etkileyebileceğini göstermiştir.
Çene eklemi rahatsızlığından şikayet eden birçok kişi için iyi haber ise, belirtilerin, onların ciddi ve uzun süreli bir problemi olduğu anlamına gelmemesidir. Nitekim, tedavi olsa da olmasa da bir kısım insan daha iyi duruma gelmektedir. Fakat maalesef ki, bazı kişiler ise yıllarca süren ağrı ve rahatsızlıktan şikayet etmektedirler.
Çene Eklemi ve Çene Eklemi Rahatsızlığı
Çene eklemi rahatsızlığı tek bir, spesifik problem değildir. Daha çok, temporomandibular eklem veya çiğnemeyi ve çenenin hareket etmesini kontrol eden kasları etkileyen bir grup etkenin oluşturduğu rahatsızlığa verilen addır.
Eğer parmaklarınızı kulaklarınızın önüne koyar ve ağzınızı açarsanız, hissettiğiniz hareket sizin çene ekleminizdir. O, kondil olarak adlandırılan, küçük bir bilye ve oyuk (yuva) birleşimidir. Glenoid fossa olarak adlandırılan oyuk ve küçük lifli disk, bilye ile oyuk arasında şok emici vazifesi görür.
Çene eklemi, bir bilye ve onun yerleştiği oyuk gibidir. Ağzınızı açtığınızda, bu bilye veya kemik çıkıntısı (kondil) eklemdeki oyuğundan/yerinden çıkar; ağzınız kapattığınızda ise, söz konusu bilye kolaylıkla geriye, yerine girer. Yumuşak bir tampon veya disk, bu bilye ile oyuk arasında, onların birbirlerine sürtmelerini engellemek ve çiğneme gibi hareketler neticesi meydana gelen şokları sindirmek üzere, bulunmaktadır. Bunların hepsini bir arada tutan ise, kafatasından alt çeneye kadar olan kaslardır. Genellikle çene eklemi rahatsızlığından etkilenen kaslar çeneyi kapatmaya yarayanlardır.
Çene eklemi, ağzımızı açıp kapatmamızı ve çenelerimizi yanlara, öne ve arkaya hareket ettirmemizi sağlar. Netice itibarı ile konuşabilir, esneyebilir, çiğneyebilir ve yutabiliriz. Çenenizdeki iki eklemi de parmaklarınızı yüzünüzün iki yanına, kulaklarınızın önüne koyarak hissedebilirsiniz. Şimdi ağzınızı açıp kapatın. Bilyenin oyuğun içine ve dışına doğru hareket ettiğini hissedeceksiniz.
Bugün, çene eklemi rahatsızlıklarını üç kategoriye ayırmaktayız:
- Çenedeki ve boyundaki kasları etkileyen problemler
- Yüzdeki kemikleri etkileyen problemler
- Yüzün kemiklerini ve kıkırdakları etkileyen problemler
Bazı kişilerde ise birden fazla kategoriye giren çene eklemi rahatsızlığı bulunmaktadır.
Belirtiler
Çene eklemi rahatsızlığı birçok değişik tipte belirtiye sebep olabilir. Nitekim, sıklıkla çene eklemi rahatsızlığına ilişkin bu belirtiler başka hastalıkların belirtilerine de çok benzerdir. Bu durum, doktorların tanı koymakta zorlanmasının en temel sebeplerindendir.
Cene eklemi rahatsızlığının en genel belirtisi ise çene eklemlerinde ve çiğneme kaslarındaki ağrı ve rahatsızlıktır. Diğer belirtiler ise;
Muhtemel Sebepler
Çene eklemi rahatsızlığının sebepleri tam olarak anlaşılamamıştır ancak sebep olarak:
- Çene, ağız veya eklemde araba kazası, kavga veya düşme neticesi meydana gelen yaralanma, (Çok büyük bir sandviçi ısırıyormuş gibi, ağzı çok geniş şekilde açmak da çene ekleminin zarar görmesine sebep olabilir).
- Çene eklemine çok fazla basınç uygulanmasına sebep olacak şekilde dişi bastırmak veya sıkmak,
- Çene eklemindeki bilye ve oyuk arasındaki yumuşak tamponun veya diskin yerinden çıkması,
- Yaralanamdan kaynaklanan kemik artriti veya römatizmal artrit gibi artritler,
- Kişinin yüz ve çene kaslarını sıkıştırmasına veya dişlerini sıkmasına/gıcırdatmasına (bruksizm)sebep olan stres,
- Kas spazmlarını tetikleyen stres ya da direnç,
- Dişin hizalanmasındaki zayıflık (düzen bozukluğu),
- Temporomandibular eklem artriti,
- Temporomandibular eklem tümörleri gösterilebilir.
- Romatizmal artrit ve kemik artriti gibi bazı genel tıbbi problemler de temporomandibular eklemi etkileyebilir.
